เลี้ยงผึ้งพื้นเมือง VS เลี้ยงผึ้งพันธุ์ … ข้อดีข้อเสียต่างกันยังไง
เมื่อพูดถึงการเลี้ยงผึ้งในประเทศไทย อาจแบ่งได้เป็น 2 กลุ่มหลัก คือ ผู้เลี้ยงผึ้งพันธุ์ยุโรป และผู้เลี้ยงผึ้งพื้นเมือง ซึ่งเป็นผึ้งประจำถิ่นของเมืองไทย เช่น ผึ้งโพรง ผึ้งมิ้ม ชันโรง (ส่วนผึ้งหลวงมีนิสัยดุร้ายนำมาเลี้ยงค่อนข้างยาก จึงไม่มีคนเลี้ยงมากนัก)
ในมุมของผู้เลี้ยงผึ้ง การเลี้ยงผึ้งแต่ละแบบมีข้อดีข้อเสียต่างกัน ซึ่งผู้เลี้ยงสามารถเลือกให้เหมาะสมตามเงื่อนไขของตนเอง ดังนี้
Photo: David Cappaert
Source: entomologytoday.org, Bugwood.org
ผึ้งพันธุ์ยุโรป (European honey bee, Apis mellifera)
ข้อดี
- ให้ผลผลิตน้ำผึ้งสูง
- ไม่ค่อยดุร้าย (เนื่องจากมีการคัดเลือกสายพันธุ์)
- เลี้ยงและอาศัยอยู่ในกล่องได้
- หากต้องการเลี้ยงในระดับอุตสาหกรรม ผึ้งพันธุ์จัดการได้ง่ายกว่า เช่น ยกกล่องรังผึ้งขึ้นรถเพื่อตระเวนไปตามสวนผลไม้หรือแหล่งอาหารได้ หรือให้น้ำตาลทราย/น้ำเชื่อมเป็นอาหารทดแทนยามที่ดอกไม้มีน้อยได้
ข้อเสีย
- ไม่ทนร้อน ไม่ทนโรค รับมือกับศัตรูตามธรรมชาติไม่ค่อยดีนัก เช่น ไม่รู้วิธีรับมือกับตัวต่อหรือนกจาบคา (บางครั้งถูกกินจนหมดรังก็มี)
- ต้องเลี้ยงในลักษณะฟาร์มและดูแลแบบเต็มเวลา
- ต้นทุนสูง เช่น ต้องใช้ยาฆ่าไร ต้องพาขึ้นรถตระเวนไปตามแหล่งอาหาร และค่าพันธุ์ผึ้ง
- เลือกกิน รู้จักและเข้าหาดอกไม้แค่ไม่กี่ชนิด
ผึ้งพื้นเมือง
ข้อดี
- ทนร้อน ทนโรคดีกว่า รู้จักวิธีรับมือศัตรูตามธรรมชาติ เช่น เมื่อเจอตัวต่อ จะมีวิธีสู้โดยเรียกเพื่อนมารุมตัวต่อให้อยู่ใจกลาง พร้อมเขย่ากล้ามเนื้อหน้าอกให้ตัวต่อถูกอบตาย ซึ่งเรียกว่า Heat Balling ซึ่งผึ้งพันธุ์ยุโรปไม่รู้จักวิธีนี้
- ต้นทุนต่ำ เช่น ไม่มีค่าพันธุ์ผึ้ง ไม่ต้องใช้ยาฆ่าไร ไม่ต้องย้ายตามแหล่งอาหาร
- ไม่ต้องมีพื้นที่มากก็สามารถเลี้ยงได้ (small Beekeeping)
- เลี้ยงเป็นงานอดิเรกได้ ต้องการเวลาจากผู้เลี้ยงน้อยเดือนละไม่เกิน 2 ครั้ง ครั้งละ 5 นาที หรือถ้าต้องแยกขยายรังก็ไม่เกินครึ่งชั่วโมงต่อรัง ปีละไม่เกิน 2-3 ครั้ง
- ได้ราคาน้ำผึ้งสูงกว่า คืนทุนไวกว่า
- ได้น้ำผึ้งที่มีคุณค่าทางอาหารมากกว่า เนื่องจากผึ้งพื้นเมืองรู้จักและตอมดอกไม้ที่หลากหลายกว่า และมีเอนไซม์ที่เป็นเอกลักษณ์ในผึ้งแต่ละชนิด
ข้อเสีย
- ไม่เหมาะกับการเลี้ยงในปริมาณมาก เนื่องจากผึ้งพื้นเมืองมักไม่ยอมกินน้ำตาลทราย/น้ำเชื่อมที่ให้ และจะเครียดเมื่อพาขึ้นรถเคลื่อนย้าย ดังนั้น ปริมาณที่เลี้ยงได้จึงขึ้นอยู่กับสภาพพื้นที่ (แต่ถ้าพื้นที่ที่อุดมสมบูรณ์มากๆ ก็อาจเลี้ยงในปริมาณมากได้)
- ให้ปริมาณผลผลิตน้ำผึ้งต่ำกว่าผึ้งพันธุ์
- ผึ้งพื้นเมืองบางชนิดเลี้ยงในกล่องไม่ได้ เช่น ผึ้งหลวง ผึ้งมิ้ม และบางชนิดที่มีนิสัยดุร้าย เช่น ผึ้งหลวง ซึ่งผู้เลี้ยงจำเป็นต้องมีประสบการณ์สูง
